- Fano w Marche – podstawowe informacje
- Kilka ciekawostek o Fano
- Co zobaczyć w Fano?
- Pozostałości Fanum Fortunae z czasów Cesarstwa Rzymskiego
- Plac główny Piazza XX Settembre
- Il Teatro della Fortuna (🇵🇱 Teatr Fortuna)
- L’ex chiesa di San Francesco (🇵🇱 Dawny kościół San Francesco)
- Duomo di Fano (🇵🇱 Bazylika katedralna w Fano)
- Museo Archeologico & Pinacoteca (🇵🇱 Muzeum Archeologiczne & Galeria Sztuki)
- Strefa portowa & El Gugul – symbol rybaków z Fano
- Rocca (🇵🇱 Twierdza) Malatestiana & Bastione (🇵🇱 Bastion) Sangallo
- Plaże w Fano
- Karnawał w Fano – jeden z najstarszych i najsłodszych we Włoszech
- 12 etap Giro d’Italia 2024: finisz w Fano w Marche
- Czego spróbować będąc w Fano?
Fano w Marche – podstawowe informacje
Fano to jedno z największych miast regionu Marche z powierzchnią około 120 kilometrów kwadratowych i blisko 60 tysiącami mieszkańców. Znajduje się w północno-wschodniej części regionu Marche. Leży nad Morzem Adriatyckim, około 12 km na północny wschód od Pesaro (jednej ze stolic prowincji Pesaro e Urbino). Fano posiada bardzo ładne plaże, które przyciągają turystów latem. Miasto ma także bogatą historię, która sięga czasów Cesarstwa Rzymskiego. Fano jest również znane z corocznego festiwalu karnawałowego, który przyciąga tysiące gości z całego świata.
Dzięki strategicznemu położeniu na granicy regionu Marche i Emilii-Romanii, Fano to często miejsce przejazdu dla podróżujących wzdłuż Adriatyku lub przekraczających Półwysep z zachodu na wschód. Jest to również popularna lokalizacja dla osób z głębi lądu, które chcą spędzić dzień na wybrzeżu. Posiada własny zjazd z autostrady: punkt poboru opłat Fano na autostradzie A14 Adriatica. Miasto może być zarówno dobrym pomysłem na krótki przystanek i szybkie zwiedzanie, jak i metę na dłuższe wakacje nad włoskim morzem. W tym artykule przybliżę Wam trochę Fano tak, żebyście mogli sami zdecydować czy znajdziecie tu coś dla siebie.
Kilka ciekawostek o Fano
- Przez Fano przebiega Ciclovia Adriatica – wyjątkowy szlak rowerowy, który biegnie z północy na południe niemal przez całe Włochy! Dokładniej od Triestu (Friuli-Wenecja Julijska) do Santa Maria di Leuca (Apulia) i przecina aż siedem włoskich regionów (Friuli-Wenecja Julijska, Wenecja Euganejska, Emilia-Romania, Marche, Abruzja, Molise, Apulia).
Miasto z sąsiednim Pesaro łączy 13-kilometrowa ścieżka rowerowa i piesza Bicipolitana (pisałam o niej więcej w artykule o Pesaro tutaj).
- Fano leży bardzo blisko słynnej Linii Gotyckiej (systemu umocnień zbudowanego przez Niemców podczas II wojny światowej). Ucierpiało przez to w wyniku licznych nalotów lądowych i bombardowań, które zniszczyły sporo dzwonnic i budynków. Należą do nich np. wieża twierdzy Malatesta czy te położone na obszarze portu rybackiego.
- To z czego najbardziej słynie Fano w Marche to chyba jeden z najstarszych i… najsłodszych karnawałów w całej Italii. Dowiecie się o nim więcej w dalszej części kestu.
Co zobaczyć w Fano?
Fano to duże miasto, które słynie przede wszystkim z położenia nad Morzem Adriatyckim i bogatej historii. Przybliżę Wam kilka miejsc, które warto zobaczyć będąc w mieście, czy to przejazdem czy na dłużej.
Pozostałości Fanum Fortunae z czasów rzymskich
Fano było ważnym ośrodkiem w czasach Cesarstwa Rzymskiego i punktem docelowym Via Flaminia na wybrzeżu Adriatyku. Ślady damskiego rzymskiego Fanum Fortunae są nadal wyraźnie widoczne w mieście. Poniżej znajdziecie kilka przykładów.
CIEKAWOSTKA: Via Flaminia była jedną z najważniejszych dróg zbudowanych przez starożytnych Rzymian, prowadzącą z Rzymu do Ariminum (dzisiejsze Rimini). Szlak zbudowano w 220 roku p.n.e., na polecenie urzędnika Gajusza Flaminiusza.
Dzisiaj w Fano znajduje się nawet Muzeum Via Flaminia. Znajdziecie w nim nie artefakty, a treści cyfrowe – filmy, wywiady, instalacje multimedialne. Materiały umożliwiają przeniesienie się na moment do tamtych odległych czasów.
Pierwszą i najważniejszą pozostałością po czasach rzymskich jest symbol i główna brama miasta Arco d’Augusto (🇵🇱 Łuk Augusta). Zbudowany został w miejscu, w którym docierała do Fanum Fortunae wspomiana Via Flaminia. Brama została zamówiona przez cesarza Augusta i ukończona w 9 r. n.e. Trzeba przyznać, że również dziś po tysiącach lat harmonijnie wpisuje się w architekturę Fano.
Kolejny ślad po epoce rzymskiej w Fano to Mura Augustee (🇵🇱 Mury Augusta). To mury miejskie przeplatane wieżami zamówione przez cesarza Augusta. Wykonano je według skrupulatnego projektu, który umożliwiał opuszczenie miasta i kontynuowanie Via Flaminia na północ do Pisaurum (dzisiejszego Pesaro). Niedaleko Łuku Augusta wzdłuż murów można podziwiać inną piękną rzymską bramę Porta Della Mandria.
Augusteum Fanum Fortunae to rzymska świątynia z epoki cesarstwa, poświęcona kultowi cesarza Klaudiusza, położona w historycznym centrum miasta. Kompleks powstał prawdopodobnie na przełomie I wieku p.n.e. i I w. n.e. Jej historia unosi się jednak w atmosferze niepewności, co wynika z braku konkretnych źródeł pisanych i wystarczającej ilości znalezisk. W średniowieczu Augusteum przekształcono w klasztor San Filippo, a przez następne stulecia obiekt był opuszczony. Świątynię odkryto dopiero w 1899 roku podczas prac rozbiórkowych XVI-wiecznego klasztoru. Struktura zinterpretowano jako budynek poświęcony kultowi cesarskiemu ze względu na znalezione podczas wykopalisk rzeźby. Należą do nich posąg cesarza Klaudiusza (41-54 n.e.), posąg jego syna Britannicusa z togą oraz dwa męskie portrety innych członków rodziny cesarskiej. Obecnie znajdują się one w Muzeum Archeologicznym i Galerii Sztuki Pałacu Malatesta w Fano.
Plac główny Piazza XX Settembre
Serce Fano to plac Piazza XX Settembre. Otoczony jest ważnymi budynkami, które tworzyły historię Fano. Należą do nich m.in. XIV-wieczny Palazzo del Podestà, później Palazzo della Regione, a obecnie fasada Teatro della Fortuna, o którym za chwilę. Obok znajduje się Palazzo Malatestiano, a w nim Museo Archeologico e Pinacoteca (🇵🇱 Muzeum Archeologiczne i Galeria Sztuki).
W centralnej części placu zobaczycie Fontana della Fortuna (🇵🇱 nazwę można luźno tłumaczyć jako Fontanna Szczęścia). Pierwsze wzmianki o niej pochodzą z 1552 roku. Pierwotna konstrukcja miała składać się z ośmiokątnego marmurowego basenu i nie była ozdobiona – tak jak dzisiaj – posągiem autorstwa Donnino Ambrosi z Urbino, przedstawiającym boginię Fortunę. Rzeźbę z brązu została wykonano w 1593 roku, ale ponieważ uznano ją za zbyt nagą, została umieszczona w niszy w Palazzo dei Priori i zastąpiona dużą wazą z brązu. Spór o to, gdzie umieścić posąg, trwał ponad sto lat, ponieważ umieszczono go na fontannie dopiero w 1611 roku.
Niedaleko fontanny znajduje się jedyny budynek sakralny placu: Chiesa di S. Silvestro (🇵🇱 Kościół św. Sylwestra) znany również jako Madonna di Piazza ze względu na obraz zdobiący jego ołtarz. Ta nieduża świątynia jednym z najstarszych w historycznym centrum miasta, pochodzi z XII wieku.
Il Teatro della Fortuna (🇵🇱 Teatr Fortuna)
Teatro della Fortuna znajduje się wewnątrz XIV-wiecznego Palazzo del Podestà. Został zbudowany w XIX wieku przez architekta Luigiego Polettiego i niestety zamknięty na 54 lata po bombardowaniach podczas II wojny światowej. Teatr otwarto ponownie dla publiczności dopiero w 1998 roku. Długie i złożone prace konserwatorskie i renowacyjne zachowały jego dawny wygląd, odnowiono za to wszystkie urządzenia techniczne i wyposażenie. Wiele przedmiotów i obrazów zostało zniszczonych, ale na szczęście zachowała się duża XIX-wieczna kurtyna, przedstawiająca cezara Oktawiana Augusta.
Teatr można zwiedząć w każdą drugą niedzielę miesiąca, no chyba że mamy bilet na spektakl. 🙂 Jest też opcja zwiedzania obiektu poprzez wirtualną wycieczkę tutaj: LINK.
L’ex chiesa di San Francesco (🇵🇱 Dawny kościół San Francesco)
W samym centrum miasta znajduje się wyjątkowy, zdekonsekrowany kościół, który na pewno zrobi na Was wrażenie. Znajduje się na jednej z ulic przylegających do Piazza XX Settembre. Wyróżnia się wieloma stylami artystycznymi, świadczącymi o różnych okresach historycznych, których ślady nosi. Poza tym kościół jest inny niż wszystkie, bo… nie ma dachu! Budynek zawalił się po trzęsieniu ziemi w 1930 roku.
Pierwotna budowla pochodzi z XIII-XIV wieku, natomiast portyk wejściowy dodano później z inicjatywy rodziny Malatesta. Znajdują się tu grobowce kilku ważnych postaci z tego rodu.
CIEKAWOSTKA: Malatesta to potężna włoska rodzina szlachecka, która sprawowała władzę w Rimini od 1295 do 1500 roku. Miała pod kontrolą także inne miasta w promieniu kilkudziesięciu kilometrów, w tym Fano, Pesaro czy Fossombrone na terytorium dzisiejszego Marche.
Duomo di Fano (🇵🇱 Bazylika katedralna w Fano)
Bazylika katedralna Santa Maria Assunta (znana również jako Santa Maria Maggiore lub po prostu Duomo di Fano) jest głównym miejscem kultu w Fano. Została wzniesiona w drugiej połowie XII wieku w stylu romańskim, w miejscu wcześniejszego kościoła zniszczonego przez pożar w 1124 roku.
Museo Archeologico & Pinacoteca (🇵🇱 Muzeum Archeologiczne & Galeria Sztuki)
Punktem w wyjścia historii i kultury Fano jest wizyta w Muzeum Archeologicznym & Galerii Sztuki. Znajdują się one na głównym placu Piazza XX Settembre, zaraz obok Teatro della Fortuna, wewnątrz Palazzo Malatestiano.
Obiekt kryje w sobie kilka sekcji:
- sekcja archeologiczna na parterze Pałacu Malatesta. Zawiera artefakty z różnych epok znalezione w Fano i na jego terytorium w minionych stuleciach. Pod XV-wiecznym portykiem zrekonstruowano również tak zwaną mozaikę pantery (datowaną na połowę II wieku n.e.);
- sekcja ceramiki i numizmatyki: ta pierwsza eksponuje fragmenty i artefakty z okresu od XIV do XIX wieku, lokalnej produkcji i nie tylko. Sekcja numizmatyczna obejmuje monety rzymskie i medale dynastii Malatesta, a także nowsze monety z mennicy w Fano;
- Galeria Sztuki prezentuje najważniejsze obrazy od końca XIII do XVIII wieku z kościołów i prywatnych kolekcji w Fano. Wśród nich wyróżniają się dzieła Guido Reni, Guercino, Simone Cantarini i wielu innych artystów;
- Sala Morganti – wykorzystywana do wystaw czasowych.
Strefa portowa & El Gugul – symbol rybaków z Fano
Czym byłoby Fano nad Adriatykiem bez obszaru portowego? Po odkryciu historycznego centrum warto kontynuować zwiedzanie aż do wybrzeża i portu. Ten również pochodzi z czasów rzymskich, kiedy to stanowił centrum większości działań handlowych miasta.
Port w Fano to dzisiaj przede wszystkim przystań Marina dei Cesari, która może pomieścić do 450 łodzi. Jest wyposażony w najnowocześniejsze usługi dla żeglarzy, z wodą i elektrycznością przy nabrzeżu, całodobową usługą cumowania i nadzorem, stacją paliw itd. Jeżeli macie własną łódkę, to już wiecie gdzie możecie zaparkować w Marche. 🙂
Szkoda byłoby też przegapić w Fano promenadę Lysippus, która biegnie wzdłuż Marina dei Cesari i kończy się kopią posągu greckiego rzeźbiarza Lysippusa, od którego bierze swoją nazwę. Spacer umila dodatkowo kilkaset metrów murali, które nadają koloru i odrobinę magii temu i tak już pięknemu miejscu. Również w strefie portu, a dokładniej na promenadzie prowadzącej do zielonej latarni morskiej, możecie zauważyć namiastkę trabocchi – konstrukcji rybackich typowych zwłaszcza dla wybrzeży Abruzji czy Molise. W Fano jest ich kilka, ale w przeciwieństwie do niektórych w regionach położonych bardziej na południu, są to obiekty prywatne i nie działają tu żadne lokale gastrononiczne serwujące świeże owoce morza (a szkoda!).
W pobliżu portu (a dokładniej przy Via Vincenzo Franceschini) znajduje się nieco ukryta, choć bardzo charakterystyczna dzielnica: El Gugul. Nazwa pochodzi od specjalnej sieci rybackiej przypominającej kształt lejka, używanej przez lokalnych rybaków do łowienia węgorzy. To ponoć tu mieszkali rybacy z Fano ze swoimi rodzinami, które utworzyły niesamowitą i wspierającą się społeczność, spędzali razem czas, spożywali posiłki itd. Dziś małe domy rybackie odrestaurowano, a ulica charakteryzuje się eksplozją jasnych kolorów i dekoracji z obrazami i przedmiotami związanymi z historią i tradycją morską pokrywającymi fasady domów.
Rocca (🇵🇱 Twierdza) Malatestiana & Bastione (🇵🇱 Bastion) Sangallo
Rocca Malatestiana stoi na północno-wschodnim krańcu starożytnych rzymskich murów miejskich. Konstrukcji ponoć używano już w XIV wieku. Przybrała obecną formę na polecenie Sigismondo Pandolfo Malatesti, w oparciu o projekt architekta Matteo Nuti. Dokumenty archiwalne potwierdzają prace konstrukcyjne rozpoczęte w 1433 roku. Wewnątrz można zwiedzić stare cele, małą kaplicę, stajnie i pomieszczenia dla żołnierzy. Pod ziemią znajdują się tajne przejścia i gęsta sieć tuneli, które kiedyś służyły jako droga ucieczki lub szlak komunikacyjny. Dziś na dziedzińcu Rocca latem odbywają się imprezy i pokazy na dużą skalę.
Bastion Sangallo znajduje się na wschodnim krańcu miasta. Zaprojektował go Antonio da Sangallo w 1532 roku, kiedy papież Klemens VII zażyczył sobie całkowitego remontu lokalnych struktur obronnych. Prace ukończył w 1552 r. Luca da Sangallo, za pontyfikatu Juliusza III. Wewnątrz bastion jest podzielony na dwa poziomy: wyższy i niższy, z których artyleria mogła kontrolować różne obszary miasta. Konstrukcja, niedawno odrestaurowana, jest otwarta dla zwiedzających i odbywają się w nim wydarzenia kulturalne.
Plaże w Fano nad Adriatykiem
Wybrzeże Fano charakteryzuje się czystymi wodami i wieloma usługami oferowanymi turystom. Od 1987 tutejsze plaże co roku otrzymują wyróżnienie o nazwie Błętkitna Flaga oznaczająca, że spełniają one najwyższe standardy czystości i bezpieczeństwa.
Główne dwie plaże w Fano to:
- Lido di Fano
Lido di Fano to historyczne miejsce ze złotym piaskiem i płytką wodą, znane już w IX wieku. Plaża jest bezpieczna i przystosowana dla rodzin z dziećmi. - Plaża Sassonia
Charakteryzuje się żwirem i kamykami oraz głębokim dnem morskim, które gwałtownie opada, więc jest nieodpowiednie dla dzieci lub niedoświadczonych pływaków. Na wybrzeżu znajdują się szkoły żeglarstwa, windsurfingu i kitesurfingu.
Karnawał w Fano – jeden z najstarszych i najsłodszych we Włoszech
Jednym z najbardziej wyczekiwanych wydarzeń Fano w roku jest prawdopodobnie karnawał. Istnieje dokument zachowany w archiwum miejskim, który potwierdza obchody karnawałowe już w 1347 roku! Przez ponad miesiąc Fano jest kolorowe i upojone radosną atmosferą beztroskiej zabawy typowej dla karnawału.
Do najważniejszych wydarzeń należy parada olbrzymich platform (🇮🇹 carri), które są starannie przygotowywane przez wiele miesięcy z dbałością o najdrobniejsze detale. Za to jej najbardziej ekscytującym momentem – zwłaszcza dla dzieci – jest ten, w którym z przyozdobionych pojazdów wyrzucane są cukierki, a uczestnicy karnawału starają się ich złapać jak najwięcej (🇮🇹 Il getto).
Na blogu znajdziecie tekst o karnawale w regionie Marche. Jeżeli ciekawi Was ten temat kliknijcie w poniższy obrazek, przekieruje Was artykułu na marchelandia.pl.
12 etap Giro d’Italia 2024: finisz w Fano w Marche
Giro d’Italia to jeden z najbardziej prestiżowych wyścigów kolarskich na świecie, którego historia sięga 1909 roku. 12. etap edycji 2024 (w czwartek 16 maja) rozpocznie się w malowniczej miejscowości Martinsicuro w regionie Abruzja, a zakończy właśnie w Fano w Marche. Kolarze będą mieli do pokonania 193 kilometry trasy, która zapewne przyniesie wiele emocji i niespodzianek.
Fano przy tej okazji zabarwi się na jasny róż, który jest oficjalnym kolorem włoskiego wyścigu. Stworzy to z pewnością niezapomnianą atmosferę dla wszystkich kibiców i uczestników obecnych przy finiszu 12. etapu.
Czego spróbować w Fano w Marche?
W Fano warto spróbować przede wszystkim dwóch rzeczy: il brodetto & la moretta.
Il brodetto to tradycyjne danie kuchni Marche. To zupa rybna przygotowywana na różne sposoby na całym wybrzeżu regionu. Podstawowe składniki to różne rodzaje świeżych ryb, morskich owoców i skorupiaków, które są gotowane w aromatycznym bulionie m.in. z pomidorami, oliwą, czosnkiem i ziołami. Danie podaje się z grzankami lub chlebem. Brodetto to idealne danie dla miłośników ryb i owoców morza. W Fano na przełomie maja i czerwca organizowany jest nawet specjalny festiwal na cześć tego dania: BrodettoFest.
Za to Moretta Fanese to kawa z dodatkiem 3 likierów: anyżowego, rumu i koniaku lub brandy oraz skórki z cytryny. Płyn w kieliszku podzielony jest na warstwy. Na samym dole mieszanka likierów, potem kawa i kawowa pianka. Podaje się ją oczywiście w barach i restauracjach po zakończeniu posiłku. Mówi się, że napój stworzyli rybacy na początku XX wieku, którzy chcieli się ogrzać podczas mroźnych zimowych nocy w morzu. Istnieje też teoria dotycząca nazwy, zgodnie z którą bierze się ona z etykietki jednego z likierów dodawanego kiedyś do tej specjalnej kawy. Podobno widniał na niej wizerunek ciemnowłosej dziewczyny (po włosku 🇮🇹 una ragazza MORA, MORA – Moretta).
Co myślicie o Fano w Marche? Miasto warte jest Waszej wizyty? 🙂 A może już tutaj byliście i chcecie opowiedzieć mi o Waszych wrażeniach? Dajcie znać w komentarzu, napiszcie do mnie wiadomość w social mediach lub email na ciao@marchelandia.pl.
