Marche to jeden z najmniej znanych włoskich regionów w Polsce. Wyobrażacie sobie, że jeszcze kilka lat temu w polskim internecie prawie nie było o nim żadnych informacji? Mam nadzieję, że m.in. ja skutecznie przekonuję Was do tego, żeby się tu wybrać i poznać ten ukryty klejnot centralnej Italii. 🙂 Jeśli już zakiełkował u Was pomysł przyjazdu tutaj, poniższe ciekawostki pomogą Wam poznać region Marche jeszcze lepiej. Zapraszam!
Czy wiesz, że region Marche…
1. Graniczy z pięcioma regionami: Emilią-Romanią, Toskanią, Umbrią, Lacjum i Abruzją.
2. Składa się z pięciu prowincji: Ankona, Ascoli Piceno, Fermo, Macerata i Pesaro e Urbino.
W skład regionu Marche wchodzą prowincje: Ankona (AN), Ascoli Piceno (AP), Fermo (FM), Macerata (MC) i Pesaro e Urbino (PU). Ja mieszkam w prowincji Macerata, która na wschodzie obmywana jest przez Morze Adriatyckie, a od zachodu graniczy z regionem Umbria.
Czy wiecie, że podział na prowincje we Włoszech powstał w Królestwie Sardynii na mocy ustawy z października 1859 roku? Potem został zastosowany w struktury utworzonego w 1861 roku Zjednoczonego Królestwa Włoch. 🇮🇹 Od 2018 Republika Włoska dzieli się na 107 prowincji. Każda oznaczona jest skrótem składającym sie z dwóch liter, tak jak te widoczne w nawiasach kilka linijek wyżej. 🙂
3. To jedyny region w całych Włoszech, którego nazwa występuje w liczbie mnogiej.
Wiecie, że wszystkie nazwy regionów Włoch występują w liczbie pojedynczej, a tylko le Marche w liczbie mnogiej? Mieszkańcy pewnie z dumą powiedzieliby, że w pełni wyraża to charakter regionu, oraz jego różnorodność pod względem przyrody, kultury czy gastronomii. 😉
Na stosunkowo niewielkim terytorium (180 km z północy na południe, około 80 km ze wschodu na zachód) turyści o najróżniejszych preferencjach znajdą coś dla siebie. W granicach regionu Marche można opalać się na plaży, organizować górskie wycieczki czy zwiedzać małe miasteczka bogate w zabytki i dziedzictwo historyczne i artystyczne. Bez względu na miejsce zawsze można też smacznie zjeść!
4. Jest w niemal 70% pagórkowaty, a w około 30% górzysty. Obszary nizinne występują tylko w pobliżu wybrzeża Adriatyku.
Terytorium Marche charakteryzuje się tym, że jest niemal całkowicie pagórkowate (prawie 70% terenu) lub górzyste (około 30%). Powierzchnia nizin nie przekracza nawet 1 procenta całości obszaru regionu. Równiny ograniczają się do wąskiego pasa przybrzeżnego i części dolin położonych najbliżej ujścia rzek.
Typową cechą krajobrazu Marche jest ciąg łagodnych wzgórz, które niczym fale ścigają się aż do wybrzeża Adriatyku. Cecco d’Ascoli, znany średniowieczny poeta i uczony pochodzący z Marche, nie bez przyczyny odniósł się do tutejszego krajobrazu pisząc w jednym ze swoich wierszy: “O bel paese con li dolci colli…” („O piękna kraino ze słodkimi wzgórzami …”). Samo określenie dolci colline marchigiane, czyli dosłownie “słodkie wzgórza Marche” jest używane dość często, a słodki w tym znaczeniu można tłumaczyć jako „łagodne”.
5. Zajmuje pierwsze miejsce pod względem ilości najpiękniejszych małych włoskich miasteczek według stowarzyszenia“I borghi più belli d’Italia”.
Ośmielę się twierdzić, że region Marche ma najwięcej najpiękniejszych miasteczek w całych Włoszech! Mam na to nawet dowody! Takie dane podaje „I borghi più belli d’Italia” (🇵🇱 „Najpiękniejsze miasteczka Włoch”) – prywatne stowarzyszenie, które promuje małe włoskie miasteczka uznane za najpiękniejsze w całej Italii. 🇮🇹 Powstało w celu ochrony i rewitalizacji tych miejscowości, które mimo wielkiej wartości historycznej i kulturowej są narażone na zapomnienie.
To właśnie w Marche tych miasteczek jest najwięcej, bo aż 31 (stan na czerwiec 2023). Kto już był w naszym regionie na pewno wie, że to właśnie nie metropolie, a małe, urocze miasteczka zanurzone wśród zielonych wzgórz są jednym z jego charakterystycznych cech. Jeśli jesteście ciekawi jakie to miaseczka, to w tym artykule na blogu znajdziecie wszystkie z nich:
6. To region, w którym według oficjalnych statystyk mieszka 4.079 Polaków.
W regionie Marche wedlug oficjalnych danych mieszka nieco ponad 4 tysiące Polaków, w tym 946 mężczyzn, i aż 3.133 kobiet. Daje nam to piąte miejsce na długiej liście wszystkich krajów, których mieszkańcy jako swój drugi dom wybrali właśnie Marche. Przed nami “plasują się” Rumunia, Albania, Macedonia i Ukraina.
Liczba Polaków w Marche z roku na rok nieco maleje, jeszcze w 2013 mieszkalo tu o 600 naszych rodaków więcej. Z kolei wśród wszystkich włoskich regionów, Marche jest na 8. miejscu pod względem liczby mieszkańców pochodzenia polskiego. Najwięcej Polaków mieszka w regionach Lazio, Emilia-Romagna i Kampania (dane na 31 grudnia 2019 pochodzą ze strony tuttitalia.pl).
7. To blisko 90 tysięcy hektarów powierzchni chronionych przez regionalny system parków i rezerwatów.
Dziedzictwo przyrodnicze Marche jest imponujące! Prawie 10% jego powierzchni jest chronionych przez regionalny system parków i rezerwatów. To znaczy, że prawie 90 000 hektarów terytorium zajmują dwa parki narodowe, cztery parki regionalne oraz sześć rezerwatów przyrody. Nieskażone obszary – zarówno morskie, jak i górskie – znajdują się we wszystkich prowincjach regionu. Jeśli kochasz naturę, region Marche na pewno Cię nie rozczaruje.
Parki narodowe:
- Parco nazionale dei Monti Sibillini
- Parco nazionale del Gran Sasso e Monti della Laga
Parki regionalne:
- Parco naturale regionale del Monte San Bartolo
- Parco naturale regionale del Sasso Simone e Simoncello, condiviso con l’Emilia-Romagna
- Parco naturale regionale della Gola della Rossa e di Frasassi
- Parco regionale del Conero
Rezerwaty przyrody:
- Riserva naturale dell’Abbadia di Fiastra
- Riserva naturale Montagna di Torricchio
- Riserva naturale statale Gola del Furlo
- Riserva naturale regionale orientata di Ripa Bianca
- Riserva naturale regionale Sentina
- Riserva naturale regionale del Monte san Vicino e Monte Canfaito
8. To 19 tysięcy hektarów winnic, w których łącznie produkuje się ponad milion hektolitrów wina rocznie.
Region Marche ze względu na uksztatowanie powierzchni i klimat jest świetnym terenem do uprawy pełnych, soczystych winogron, idealnych do produkcji wysokiej jakości win. 19 tysięcy hektarów winnic Marche znajduje się prawie w całości na terenach pagórkowatych, które zapewniają produkcję przekraczającą milion hektolitrów wina rocznie!
A jakie wina pije się w regionie Marche? Oto krótka lista tych najbardziej popularnych:
- 🍷CZERWONE: Rosso Conero, Rosso Piceno, Lacrima di Morro d’Alba
- 🥂BIAŁE: Verdicchio, Passerina, Falerio
9. To 180 kilometrów linii brzegowej nad Morzem Adriatyckim, piękne plaże oraz 26 świetnie wyposażonych kurortów.
Jednym ze znaków rozpoznawczych regionu Marche są piękne plaże (najpiękniejsze z nich według mnie znajdziecie tutaj!) i świetnie wyposażone kurorty położone nad wybrzeżem Adriatyku. I słusznie! W naszym regionie latem można się kąpać i wygrzewać na słońcu na jednej z wielu plaż – zarówno piaszczystych jak i tych pokrytych małymi kamieniami. Znajdzie się tu coś dla każdego spragnionego odpoczynku plażowicza, począwszy od nieco ukrytych i spokojniejszych miejsc, po te bardziej turystyczne i modne, częściej uczęszczane przez turystów. Przy poszukiwaniach idealnej miejscówki nad morzem przyda Wam się poniższy tekst:
10. Można poznać lepiej poprzez aplikację #destinazionemarche do pobrania na telefon, stworzonych specjalnie na potrzeby turystyki.
Jeśli chcecie poznać nasz region na ekranie własnego smartfona, możecie ściągnąć sobie na telefon poniższe aplikacje, które dostarczą Wam wielu informacji o Marche w zależności od tego co Was najbardziej interesuje:
- 🏖️ Marche in blu – aplikacja pokazująca za pomocą zdjęć, map i ciekawostek nadmorskie kurorty, które mogą pochwalić się czystą wodą, plażami oraz rozwiniętymi usługami oferowanymi na w wybrzeżu;
- 👨🎨 The Genius of Marche – aplikacja stworzona dla miłośników sztuki. Dowiecie się z niej informacji o wszystkich przykładach malarstwa, rzeźby i architektury obecnych w regionie Marche;
- 🌳 Parchi e natura attiva – zawiera propozycje wycieczek i ścieżek przyrodniczych, aby odkryć cuda natury i urokliwe miejsca w okolicy;
- 🏞️ Dolci colline e antichi borghi – aplikacja bogata w informacje o najpiękniejszych małych miasteczkach Marche, które warto odwiedzić;
- ⛪ Spiritualità e meditazione – umożliwia zwiedzanie regionu Marche mając na uwadze zachowane i odrestaurowane dziedzictwo religijne;
- 🍷 Made in Marche – nie mogło zabraknąć aplikacji poświęconej kulinarnym specjałom made in Marche. Znajdziecie tu m.in. mapę regionu bogatą w przykłady wycieczek do miejsc kultu tradycji kulinarnej i winiarskiej Marche.
Każdą z aplikacji znajdziecie na Google Play i Apple Store. Moim zdaniem nie są to jakiś mistrzowskie nowoczesne apki, ale spełniają swoją rolę. 😄
11. To prawdziwe zagłębie wysokiej jakości butów. Okręg obuwniczy Marche jest jednym z największych w całych Włoszech i sam generuje ponad 80% krajowego obrotu.
Region Marche to prawdziwe zagłębie wysokiej jakości butów. Istnieją tu trzy najbardziej wyspecjalizowane centra produkcyjne: w rejonie miasta Montegranaro produkuje się głównie obuwie męskie, w Monte Urano obuwie dziecięce, a w rejonie Civitanova Marche i Porto Sant’Elpidio – buty damskie. Sektor przetwórczy tych obszarów, i w ogóle regionu Marche jest prawie całkowicie utożsamiany z sektorem obuwniczym. Nawet dziadek Alessandro oraz jego tata obecnie już na emeryturze pracowali w sektorze obuwniczym. Ja sama pracuję w firmie, która produkuje i dystrybuuje komponenty i akcesoria niezbędne do produkcji butów, wyrobów skórzanych czy ubrań. 😄
Okręg obuwniczy Marche jest jednym z największych w całych Włoszech, i sam generuje blisko 80% krajowego obrotu (to dane sprzed 3 lat. W tej chwili niestety wiele zakładów obuwniczych silnie odczuwa kryzys spowodowany koronawirusem i zarabia dużo mniej). Do najbardziej znanych marek z Marche produkujących obuwie można zaliczyć: Tod’s, Loriblu, Paciotti, Santoni, Nero Giardini.
12. Nie ma dużych naturalnych jezior. Największe w całym regionie są stworzone przez człowieka sztuczne zbiorniki wodne: jezioro Cingoli oraz jezioro Fiastra.
W Marche mamy morze, mamy góry, ale większość jezior musieliśmy sobie zrobić sami 😁Dwa największe sztuczne jeziora w naszym regionie to:
- Lago di Cingoli – utworzone w latach 80. na terenie gminy Cingoli w prowincji Macerata. To największy tego typu zbiornik wodny w regionie Marche, ale też w całych środkowych Włoszech. Będąc w okolicach jeziora nie można nie odwiedzić miasteczka Cingoli, nazywanego „balkonem Marche” ze względu na przepiękny widok obejmujący liczne miejscowości Marche oraz sam Adriatyk.
- Lago di Fiastra – powstało w latach 50 w Parku Narodowym Monti Sibillini. Celem jego budowy było wytworzenie energii elektrycznej w dolinie Fiastrone u podnóża gór. Jezioro zwłaszcza latem jest świetną alternatywą dla często zatłoczonych plaż wybrzeża Adriatyku. Woda tu jest wyjątkowo przejrzysta. Lago di Fiastra razem ze wzgórzami i zielenią wokół tworzą wyjątkowo magiczny krajobraz.
13. To region, w którym odbywa się jedna z najstarszych we Włoszech parada karnawałowa.
W naszym regionie, a dokładnie w miejscowości Fano odbywają sie uroczystości karnawałowe, które sięgają aż XIV wieku! Pierwszy znany dokument opisujący tą tradycję pochodzi z 1347 roku i przechowywany jest w miejskim archiwum historycznym. Od tego czasu karnawał w Fano stopniowo się rozwijał. Coraz bardziej dbano też o jego organizację – do tego stopnia, że w 1871 roku zdecydowano o powołaniu w tym celu specjalnego komitetu nadzorujacego. Pracuje on do dzis nad tym, aby uroczystości karnawałowe były każdego roku dopięte na ostatni guzik.
W Fano parada karnawałowa przygotowywana jest z wielomiesięcznym wyprzedzeniem. Po zakończeniu jednej edycji myśli się już o następnej: organizatorzy długimi miesiącami pracują nad majestatycznymi i kolorowymi platformami, które podczas karnawalu “paradują” po mieście. Jednak to co najlepsze z całej imprezy, to nie tylko spektaktularne platformy, lecz rzucane z nich przez uczestników karnawału… tony cukierków! Widzowie próbują wszelkich sposobów, by zebrać ich jak najwięcej. Sprzedawane są nawet specjalne duże stożki z papieru, w które mają wpadać z słodkości z platform. Największe łasuchy i cwaniaki czekają na słodkie zdobycze np. z odwróconymi do góry parasolami!
14. Może pochwalić się jednym z najbardziej okazałych szczytów na południe od Alp – Monte Vettore o wysokości 2476 m. n.p.m.
Najwyższym szczytem Monti Sibillini w regionie Marche jest Monte Vettore o wysokości 2476 metrów nad poziomem morza. Swoją popularność zawdzięcza niezwykłej panoramie, która się z niego rozpościera. Przy dobrej widoczności widać zarówno Adriatyk na wschodzie, jak i morze Tyrreńskie na zachodzie! Wyobrażacie sobie na horyzoncie dwa morza z przeciwległych stron? 😍
15. Posiada cztery uniwersytety: Università Politecnica delle Marche di Ancona, Università di Urbino, Università di Macerata, Università di Camerino.
W Regionie Marche znajdują się cztery uniwersytety:
🎓 Università Politecnica delle Marche di Ancona (Politechnika w Ankonie) – uczelnia techniczna kształtująca specjalistów w dziedzinach ekonomii, nauk, inżynierii, rolnictwa oraz medycyny i chirurgii;
🎓 Università di Urbino (Uniwersytet w Urbino) – Oferuje studia magisterskie i specjalizacyjne z dziedzin: ekonomii, prawa, socjologii i nauk politycznych, nauk humanistycznych i językowych, nauk o środowisku i farmacji;
🎓 Università di Macerata (Uniwersytet w Maceracie) – Jeden z najstarszych uniwersytetów we Włoszech (po Bolonii, Padwie, Neapolu i Sienie);
🎓 Università di Camerino (Uniwersytet w Camerino) – Oferta edukacyjna obejmuje studia z architektury, farmacji, prawa, weterynarii, nauki i techniki.
16. Jest ciekawie pokazany w mini serialu fabularnym Non voglio mica la luna dostępnym na Youtube, zrealizowanym właśnie na rzecz rozwoju i promocji terytorium Marche oraz jego tożsamości, dziedzictwa kulturowego i turystycznego.
Mini serial regionem Marche w tle? Perché no? Jeśli macie na taki ochotę polecam Wam Non voglio mica la luna (można to tłumaczyć jako “Nie chcę przecież księżyca”, w naszym polskim znaczeniu “Nie chcę przecież gwiazdki z nieba” 😁). To komedia romantyczna podzielona na pełne zwrotów akcji sześć odcinków dostępnych online na YouTube. Opowiada o skomplikowaniach przygotowaniach do ślubu Włoszki Sybilli i Anglika Toma, którzy poznali się w mieście Urbino, kiedy Tom był tam na Erasmusie 😄
Serial rozgrywa się w regionie Marche, więc usłyszycie tu frazy z dialektu (🇮🇹 dialetto marchigiano) i zobaczycie sporo scen z tutejszych miasteczek. Niektóre z nich to:
- Offida – miasteczko panny młodej. Średniowieczna Offida jest tłem wielu scen z serialu (na przykład tej, w której Charlotte, angielska babcia Toma sączy wino w cieniu arkad ratusza i zadowolona mówi, że raczy się włoskim aperitivo😜);
- Urbino – tutaj Tom i Sybilla poznali się na Akademii Sztuk Pięknych. Urbino to jedno z najważniejszych miast włoskiego renesansu, wpisane na listę światowego dzedzictwa UNESCO.
- Castelfidardo – tu siostra Sybilli przyjechała w poszukiwaniu akordeonu, z którego produkcji znane jest to miasteczko. W serialu zobaczycie scenę kręconą wewnątrz Międzynarodowego Muzeum Akordeonu.
- Ascoli Piceno – jedno z najpiękniejszych średniowiecznych miast we Włoszech, z wieżami i kamienicami wzniesionymi z trawertynu. Jego wizytówka to przepiękny rynek główny: Piazza del Popolo.
Serial powstał m.in. po to, aby promować region Marche, jego tożsamość, dziedzictwo kulturowe i turystyczne. Całkiem przyjemnie się ogląda, zwłaszcza kiedy chcemy obejrzeć coś niezobowiązującego, krótkiego (odcinki trwają po kilkanaście minut) i z włoskim akcentem.
17. Słynie z produkcji wszystkich głównych gatunków trufli. Są one tutaj uważane za jedną z wiodących specjalności gastronomicznych.
Trufla, po włosku tartufo, to niezwykle cenny grzyb o wyjątkowym smaku, aromacie i… wartości. Trufle należą do najdroższych grzybów na świecie! Orientacyjny okres zbiorów trwa od końca września do końca grudnia. Trufle są grzybami podziemnymi, stąd niełatwo je samodzielnie znaleźć. Bardzo często pomagają w tym wyszkolone psy, które są w stanie wytropić je po mocnym i charakterystycznym zapachu.
Trufle w regionie Marche są uważane za jedną z wiodących specjalności gastronomicznych. Znajdują się tu wszystkie najbardziej znane na rynku rodzaje trufli. Jej symboliczną stolicą jest miejscowość o nazwie Acqualagna. Samo miasteczko i otaczający je obszar produkują aż dwie trzecie krajowej uprawy, a ich roczne zbiory wynoszą od 60 do 70 ton! Obszar szczyci się 4 rodzajami trufli, ale najbardziej znany jest z trufli białej i trufli czarnej. W Acqualagna organizowane jest chyba najbardziej oczekiwane spotkanie roku poświęcone trufli – La Fiera nazionale del Tartufo Bianco.
18. Może pochwalić się największą pod względem powierzchni żywą szopką bożonarodzeniową na świecie. Odbywa się w miejscowości Genga, wewnątrz wąwozu Frasassi.
W regionie Marche odbywa się największa pod względem powierzchni żywa szopka bożonarodzeniowa na świecie. Można ją podziwiać w miejscowości Genga w prowincji Ankona, w ogromnej jaskini wewnątrz wąwozu Frasassi.
Ta szczególna szopka zajmuje powierzchnię około 30 tysięcy metrów kwadratowych, i tworzy ją aż blisko 300 osób. Presepe vivente, czyli żywa szopka bożonarodzeniowa to oprócz przedstawienia scen z narodzin Jezusa, również inscenizacja życia codziennego w czasach starożytnych lub średniowiecznych z udziałem ludzi i zwierząt. Znajdą się tu m.in. rybacy, pasterze czy rolnicy, zajmujący się swoim rzemiosłem i przedstawieni w kostiumach i z narzędziami zaczerpniętymi z historii.
Żywa szopka z Gengi odbywa się od 1981 roku z pomysłu jednego z mieszkańców, i każdego roku przyciąga ponad 10 tysięcy gości.
19. Dzieli z Umbrią wspólny masyw górski Monti Sibillini położony na obszarze obu regionów. Monti Sibillini to zgodnie z ludową tradycją miejsce, gdzie znajduje się grota wieszczki Sybilli.
W regionie Marche Sibilla to imię, które rozbrzmiewa dość często. Jest ona tutaj bohaterką opowieści i mitów, związanych bezpośrednio z masywem górskim w Apeninach, znajdujących się między Marche a Umbrią – Górami Sybilińskimi (🇮🇹 Monti Sibillini). Ludowa tradycja i oparta na niej literatura średniowieczna mówi, że to właśnie na jednym ze wzgórz – Monte Sibilla na wysokości 2173 m n.p.m., znajduje się przejście do pałacu legendarnej wieszczki Sybilli. Wzgórze, które od wieków przenika tajemnicza aura, znajduje się częściowo na terytorium gminy Montemonaco, a częściowo na terytorium Montefortino, odpowiednio, w prowincjach Ascoli Piceno i Fermo, w Parku Narodowym Sibillini.
Legendy pochodzące z regionu Marche zostały zanotowane przez licznych pisarzy ludowych, takich jak włoch Andrea da Barberino w powieści Guerrin Meschino czy pochodzący z Francji Antoine de La Salle, który napisał o znanej grocie Sybilli po powrocie z Włoch i po spisaniu relacji mieszkańców mieszkających w jej pobliżu.
20. To kuchnia, która charakteryzuje się prostymi i oryginalnymi składnikami; potrawami o mocnych i zdecydowanych smakach zarówno na bazie mięsa jak i skorupiaków, ryb czy owoców morza.
Dosłownie każdy znajdzie tu coś dla siebie. W końcu Marche to dania rybne, mięsne, warzywa, owoce, oliwa, wino, słodkości… i wiele wiele innych. Tak naprawdę w każdej prowincji, a nawet w pojedynczych gminach będziecie mogli często skosztować różnych od siebie smaków. Pozostaje przyjechać i przekonać się samemu!
Które z powyższych ciekawostek były dla Was nowością, a które już dobrze znaliście? Dajcie znać w komentarzu! 🙂
